Vrijloopstal als basis
Wij denken dat een open vrijloopstal of potstal het meest geschikt is voor het houden van een vorm van familiekudde. Ligboxen zijn vaak te groot of te klein, geven belemmeringen en er zijn dode hoeken. Koeien hebben in een vrijloopstal of een potstal minder beschadigingen en kunnen veel makkelijker gaan liggen en opstaan, vergelijkbaar met de weide. Ook is de bodem beter beloopbaar dan in een ligboxenstal, wat de klauwen ten goede komt maar ook het natuurlijk gedrag en de uiting en detectie van tochtigheid.
Drie typen bodems
Er zijn verschillende mogelijkheden voor de bodem in een vrijloopstal. Belangrijk daarbij is om de toplaag droog te houden en de emissies van ammoniak en broeikasgassen te beperken. Er zijn op de proefbedrijven van Wageningen UR Livestock Research metingen gedaan op drie typen bodems, namelijk:
| Bodem | Uitgangsmateriaal | Vocht | Stikstof |
|---|---|---|---|
| ‘Zandbodem’ | Zand met lavalith | Draineren | Scheiden feces en urine |
| ‘Composteringsbodem’ | Houtsnippers en zaagsel | Verdampen | Omzetten en fixeren |
| ‘Toemaakbodem’ | Klei- of veenbagger met riet | Absorberen | Fixeren |
Het werkingsprincipe achter de zandbodem is dat de urine door de zandbodem zakt en daardoor gescheiden wordt van de mest. De mest op de toplaag kan verwijderd worden met mestrobots. Hierdoor blijft de toplaag droog en hygiënisch. Het scheiden van mest en urine dient de ammoniakemissie te beperken. Door bodemmateriaal te composteren ontstaat warmte waardoor de toplaag droog blijft door extra verdamping van het vocht. De stikstof zal gebonden moeten worden door het bodemmateriaal om de emissie te beperken. Dit is onderzocht op proefbedrijf Waiboerhoeve. De derde methode om de toplaag droog te houden is door telkens droog materiaal toe te voegen. Dit kan door de zogenaamde toemaakbodem of recent de zogenaamde ‘lasagnebodem’, beide onderzocht op proefbedrijf Zegveld. Het bodemmateriaal bestaat uit klei- of veenbagger wat het vocht absorbeert en de stikstof bindt en riet wat zorgt voor stevigheid. Het riet zorgt tevens voor de scheiding van mest en urine wat mogelijk de ammoniakemissie beperkt. Resultaten van onderzoek op de proefbedrijven kunt u vinden op de website www.vrijloopstallen.wur.nl.
Zand
Een zandbodem zorgt ervoor dat een deel van de urine afgevoerd wordt via een kelder onder de bodem of via drains.
Zandbodem op proefbedrijf Aver Heino: De manege voor koeien
- Mestflatten verwijderen verlengt levensduur zandbodem
- Drainzand zorgt voor doorlatende toplaag en ligcomfort
- Lavalith geeft stabiliteit, filtert en laat urine/gier door naar onderliggende kelder
- Gronddoek houdt zand uit de kelder
- Gierkelder
- Alternatief met drainagebuizen, die gier afvoeren naar centrale opslag
- Alternatief met kunststof rioolkratten als gierkelder
Composteringsbodem
In een composteringsbodem vindt warmteontwikkeling plaats doordat het bodemmateriaal samen met de mest en urine van de koeien composteert. Deze warmte zorgt voor extra verdamping van vocht.
Composteringsbodem op proefbedrijf Waiboerhoeve: Koeienmest composteren
- Houtsnippers zorgen voor stevigheid en luchtigheid, zaagsel absorbeert vocht.
- Dagelijks tweemaal bewerken mengt de toplaag en brengt zuurstof in de bodem, waardoor het geheel composteert.
- Vocht, zuurstof, koolstof en stikstof de ingrediënten voor een goed composteringsproces, waardoor de temperatuur oploopt naar 40 – 50 ºC.
- Zomers composteren zonder koeien door mest aan te wenden op ligbed.
Toemaakbodem
De toemaakbodem bestaat uit klei- of veenbagger met riet. Kleibagger absorbeert vocht en stikstof. Riet zorgt voor draagkracht.
Toemaakbodem op proefbedrijf Zegveld: nieuwe toepassing van oude bemestingsgewoonte
- Bagger uit sloten en waterwegen wordt gerijpt in depot.
- Rietmaaisel uit natuurgebieden wordt geoogst.
- Mengsel van gerijpte bagger en rietmaaisel vormt bodem in de stal, koeien verrijken het mengsel met mest.
- Dagelijks bewerken maakt mengsel homogeen.
- Maximale ventilatie via zijwanden en dak houdt toplaag droog.
- Toemaak verspreiden, goed voor bodemvruchtbaarheid.
